Reisleider & Gids

De Nederlandse kunstenaar & ontwerper Marc Marc verhaalt in deze rubriek zijn ervaringen met reisleiden en gidsen sinds 2004. Hij geeft hier zijn persoonlijke ervaringen prijs.

Hollandse Molen en Brazilië

25 mei 2004

Privé
Marc Marc is privégids voor twee Braziliaanse dames die de Molen van Sloten willen bezoeken. Een vier uur durende gidstaak naar aanleiding van een curieuze mijnheer O. die dit had geïnitieerd.

Foto: Renata Prissia

Mijnheer O.
Het is inmiddels al weer twee jaar geleden dat ik mijnheer O. ontmoette. Hij was verwezen naar mij door mijn Russische connecties in Amsterdam. Ik zou naar zeggen iemand zijn die de problemen kon oplossen aangaande zijn financiën en problemen met de bureaucraten.
         Ik ontving een oude en bijzonder droevig gestemde heer van Oekraïense origine. Hij beklaagde zich over hoe hij behandeld werd hier in Nederland. "Het lijkt wel alsof iedereen hier in dit bureaucratisch land het op mij gemunt heeft; mij kapot wil maken". Ik kijk in zijn ogen terwijl wij zo praten en denk: wat een vervelende vent en ongekend verwaande kwast. Geen wonder dat hij in de problemen zit. Deze mijnheer O. is gewoon niet in staat te communiceren. Vanuit zijn positie als vakman - een arts - denkt hij autoriteit te hebben en dus vanuit de hoogte met ambtenaren te mogen communiceren. Zo werkt dat natuurlijk niet in Nederland. Een positie gestuurde machtsverhouding die het model van de communicatie met de medemens stuurt leidt enkel en alleen tot ellende. Mijnheer O. is hier een fantastisch voorbeeld van: totaal niet in staat om een minnenlijke houding aan te nemen en van hieruit iets op te bouwen met hen die wij misschien in een andere situatie wel vrienden hadden willen noemen.
         Met mijnheer O. is overigens 'alles' naar verhouding goed gekomen. Althans als men de problemen aanschouwd die hij had van meer als een ton schuld en jan en alleman die op zijn huid uit waren. Hij woont nu, na uitzetting van zijn luxe woning, in een eenvoudiger huurwoning in de binnenstad van Amsterdam en heeft het leven op grote voet moeten laten varen.
         Mijnheer O. is mij het nodige verschuldigd. In totaal heb ik voor 76 bijgehouden uren mij ingezet voor zijn redding. Ik heb mij grondig ingelezen in zijn dossier, vele telefoontjes gepleegd, hem met verve verdedigd, bezoeken afgelegd en tot bij de rechter verschenen om voor hem te pleiten. Met succes. Waarom ben ik in godsnaam ooit een kunstenaar geworden en geen advocaat? Ook heb ik gepoogd om hem opnieuw op te voeden in de omgang met mensen. Ik vrees dat dit verloren tijd is geweest. Een gezegde meld dat men nooit te oud zou zijn om te leren. Nou, Sommige mensen zijn dat dus wel.

Nu zo even geschetst te hebben vanuit welk contact mijn opdracht is gekomen tot het begeleiden van een tweetal gasten moet nog wel verhaalt worden hoe het zo gekomen is dat deze mijnheer O. ertoe in staat was om mij deze opdracht toe te spelen. Wat kan ik zeggen? Mijnheer O. is namelijk een 'gek' van inmiddels 68 jaar die de moed had om in zijn eenzaam en tot armoede vervallen bestaan de straat op te gaan om toeristen te gaan werven voor hotels waar hij dan een commissie over zou krijgen. Een illegale bezigheid zonder een vergunning hiertoe.
        Een week of drie geleden dacht ik: hoe zou het met mijnheer O. gaan? Ik had hem al lang niet meer gesproken. Ik was hem spuugzat geworden tijdens mijn hulptraject van zijn schuldensanering. Zoals zo vaak, zijn extreme mensen ook wel aantrekkelijk om contact mee te hebben of, om op z'n minst, van tijd tot tijd te ontmoeten. Al was het alleen maar om burgerlijke normen en waarden te kunnen toetsen. Om een soort van anti referentiepunt te kunnen meten.

Wij zetten ons aan een terras aan een Amsterdamse gracht voor een onderhoud. Wat ik te horen krijg zijn verbijsterende verhalen over zijn ondernemingen om via de toestroom van toeristen wat te verdienen. Ik zie het helemaal voor me: deze toch zeer intelligente man met een uitzonderlijke onvriendelijke attitude en afschrikkende blik, is bezig met zowaar een dienstverlening die enkel geld op kan brengen als men in staat is iets te bieden dat tot stand komt via een mensvriendelijke communicatie. Althans, dat is wat ik denk hiervan. Misschien zit ik er wel helemaal naast en is het zijn intimiderend gedrag dat op een aantal mensen vat heeft wel wat zijn succes bepaalt. Spreekt men 100 mensen aan in willekeurige wat voor attitude, men zal er altijd een vinden die vatbaar is voor de gewenste manipulatie c.q. aanbieding die men wenst te doen. Mijnheer O. is al twee keer door de politie gearresteerd maar blijft doorgaan met zijn onderzoek zoals hij het zelf noemt.

Mijnheer O. maakt een bezoek aan de Molen van Sloten op een zondagochtend, een ochtend die tot mijn werkschema behoort. Hij draait mee met een rondleiding die ik geef aan twee Spaanse dames die geen woord Engels verstaan. Deze Spaansen worden gewoon met veel gebarentaal en vingerwijzen naar afbeeldingen ingewijd in de molen. Het werd een rondleiding van vijf kwartier waarin gesproken taal geen enkele betekenis lijkt te hebben anders dan te dienen voor de nuance van de emotie via de klanken die men uitstoot. Het gaat om een melodie van gebaren en cadans van begripvolle blikken die ontmoeten. En. laten we wel wezen: de meeste mensen komen in eerste instantie niet naar een molen om zo nodig te moeten weten hoe een molen werkt. Het zal de meeste mensen 'worst' zijn hoe dit alles in elkaar steekt. Mensen worden aangetrokken door een bepaald romantisch beeld, korting op of een gratis toegang. Hoogst zelden vanwege een excursie in wat een molen werkelijk te bieden heeft. Dit is logisch. Men kan immers nog niet weten wat een bezoek aan een werkende molen te bieden heeft. Hierin schuilt dan ook de grote kracht van een bezoek aan een molen. En, ik moet erbij zeggen, dat zelfs zonder gids - gewoon met vrij wandelen - het ook al de moeite waard is.
 

Job
En hierdoor had ik nu mijnheer O. aan de lijn die mij verzoekt om twee Braziliaanse dames mee te nemen naar de molen van Sloten. Dat lijkt me leuk experiment. De dames moeten wel de onkosten en entree betalen. Ze dienen de volgende ochtend half tien bij hun hotel worden opgepikt.
        Wat voor soort lieden hebben nu vijftig Euro over om de molen te bezoeken? Als men goed geïnformeerd zou zijn dan zou men weten dat men daar ook zelfstandig naar toe kan gaan met de tram of bus en dat bij de entreeprijs van drie Euro altijd een rondleiding met een gids is inbegrepen. Als men, zoals zoveel mensen, een zogenaamde hotelplan-dagpas aanschaft voor negentien Euro, dan heeft men vrij reizen met de tram en de Canalbus voor een boottrip en tevens vrij toegang tot de molen plus kan men op die dag nog kiezen uit een keur van bezoeken met vrij entree. Deze dames zijn hier dus niet van op de hoogte of zijn vermogend en houden wel van een volledig verzorgde en zorgeloze privé begeleiding. Op dit laatste stel ik mij in en verwacht dat het zal gaan om dames van rijke Braziliaanse groot grond bezitters.

Hotel
Precies om half tien kom ik het hotel binnen aan de Warmoesstraat in het hartje van het oude Amsterdamse centrum. Netjes in pak en met een badge opgespeld. De dame achter de balie hoort mijn verzoek aan om het kamernummer op te roepen ter melding dat ik er ben. Ze kijkt me een beetje verwonderd aan bij het nakijken van wie deze kamer hebben. Net als ze de kamer wil oproepen komen er uit de ontbijtzaal twee jonge dames die vragen of er zich al een gids heeft gemeld. Ik maak mij kenbaar en maak kennis met twee wel zeer jonge dames. Ze zijn naar schatting net de twintig gepasseerd, met distinctie gekleed, wonderschoon en komen zeer goed gemanierd over. Ik vermoed dat ik er niet ver naast zit voor wat betreft de afkomst.
        Later begrijp ik uit het verhaal van mijnheer O. hoe hij ze heeft leren kennen en hij had gezien dat de dames drie Euro aan het af pingelen waren van de kamerprijs. En dan ziet zo'n baliedame van het hotel dat ze door een privégids worden opgehaald. Dat vloekt natuurlijk en geeft aan dat het ontmoetingspunt nooit het hotel zelf moet zijn opdat men dit soort situaties moet voorkomen.

Op weg
Met de dames vang ik de reis aan. Het is een bewolkte dag met kans op regen als wij op tram 2 stappen om ons helemaal naar het eindpunt te laten rijden. Onderweg vertel ik van alles over Amsterdam naar aanleiding van wat aan de straat te zien is. Het dragen van een badge brengt ook anderen toeristen in de tram ertoe aan mij te vragen waar ze moeten uitstappen voor een bezoek aan een of andere bezienswaardigheid.
        Dit brengt mij op een idee. Als die daklozen hier zich nu eens goed informeren over wat de toeristen zoal komen zien in Amsterdam en ze zich in een mooi pak hijsen met goede indicatie dat ze een vraagbaak zijn voor toeristen, dan zouden ze op een eervollere wijze aan wat geld kunnen komen in plaats van op een armetierige wijze de hele dag te schooien bij iedere supermarktentree die Amsterdam rijk is.

Familie
Ik krijg van de dames te horen wat zij zoal doen in het dagelijkse leven. Ze zijn op het einde van hun studie Engels die zij in London ondergaan. Ze hebben grote interesse in wat zij zien, al rijdend met de tram, en hun hele manier van doen geeft sterk de indruk hier van doen te hebben met dochters uit gegoede Braziliaanse families die het de normaalste zaak van de wereld lijken te vinden om begeleid te worden. Ik fantaseer mij dan ook de rol van een bodyguard te zijn en voel mijn holster trillen bij iedere schokkende beweging die de tram maakt. Iedere potentiële kidnapper wordt door mij scherp in de gaten gehouden. Bij een tramhalte lacht een Turkse man op leeftijd iets te begeerlijk naar een van de dames, ziet vervolgens mijn strenge blik en bindt zijn gelaatstrekken meteen in.

Oud Sloten
Vanaf het eindpunt van de tram wacht ons een mooie wandeling van een kwartier naar en door Oud-Sloten, een duizend jaar oud dorp dat nu tot de gemeente Amsterdam behoort. Nog steeds heeft het een onwaarschijnlijk authentieke dorpse sfeer. Er zijn nauwelijks mensen te zien en overal om ons heen staan schattige huisjes. De dames zijn zichtbaar onder de indruk van dit tafereel dat zij niet vermoed hadden zo dicht bij de grote stad. Het is fijn dat ze veel vragen. Dat maakt het makkelijk om ook veel te vertellen.
        Ik heb in de molen zoveel over dit dorp verteld aan de gasten. Nu loop ik er zelf pas voor het eerst. Ik ben eigenlijk toerist in mijn verhaal. Voor de dames lijkt het allemaal of ik het op mijn duimpje ken. Ik vertel ze over de zogenaamde banpaal die we gaan tegenkomen. Althans dat zou moeten want volgens de maquette die in de molen staat zouden we ergens halverwege de dorpsstraat deze moeten tegen komen. Het is dat ik niet even de andere kant uit kijk tijdens het passeren van die banpaal. We zouden het gemist hebben. De banpaal blijkt helemaal ingebouwd te zijn en staat nu eigenlijk onopvallend in een kleine steeg. Het verhaal achter die banpaal is ze al aangekondigd en terwijl ze er een foto van maken leg ik ze uit dat het een van de vele markeerpunten is uit vroegere tijden om aan veroordeelde, die na het uit zitten van hun straf verbannen werden uit Amsterdam, aan te geven dat ze tot hier doch niet verder mochten komen richting de stad.

Als ik niet aan het woord ben zijn de dames met elkaar aan het praten over wat ze zien. Dat gaat natuurlijk in het Portugees en kan ik niet verstaan maar klinkt enthousiast. Een rode kater komt ons nog even begroeten en dan komt de molen vol in zicht. Hier worden natuurlijk plaatjes van geschoten. De oversteek van het dorp naar de molen is absurd gevaarlijk. Het kent namelijk geen voetgangersvoorziening terwijl het er een onafgebroken stroom van snel rijdende Auto's is. Ik controleer of mijn pistool op scherp staat zodat ik de aanvallende wagens direct van de weg af kan schieten als dat nodig is en dirigeer de dames de middenberm op terwijl ik de aanstormende monsters duidelijk maak dat hier overgestoken word. Ook de tweede helft word veilig afgelegd en zo arriveren wij bij de molen.

Entree en kitsch
Het eerste dat de dames doen bij binnenkomst is gretig de souvenir afdeling in duiken en het lijkt erop dat ze daar al tevreden mee zijn. Dat zint mij niet. Ik ben hier verdorie niet helemaal naar toegekomen met gevaar voor eigen leven om ze naar een souvenirstal te begeleiden. Hadden ze me net de indruk gegeven intelligent en geïnteresseerd te zijn en staan ze nu ineens als twee kippen triviaal opgewonden te kakelen bij van die toeristenkitsch. Tja, wat moet ik hier nu mee? Na het even aangezien te hebben besluit ik dat het toch beter is dat ze dit na de rondleiding doen. De spulletjes dan ook meer zullen gaan leven. Wat ook weer goed is voor de omzet van de kraam. Daar gaan ze mee akkoord.

Rondleiding
Tijdens de inleiding en historische achtergrondvertellingen over Nederland, polders en molens laten ze zich weer van de slimme kant zien en zijn geboeid door wat ze uitgelegd krijgen. Naarmate we stijgen in de molen wordt het er steeds spannender op. Ik laat ze poseren op het kruirad en maak foto's. Dat is zoals altijd met gasten een bijzonderheid. Ze zijn dan ook echt in fysiek contact met de molen.
        De molen draait nu niet. Er is te weinig wind. Als voordeel betekent dat: dat we helemaal naar de kap kunnen waar zich het immense draaiwerk bevind dat aan de wieken is gekoppeld. Dat stijgen van verdieping naar verdieping en zeker naar de kap is op zich voor bezoekers al erg spannend. Het is smal en stijl klimmen naar iets wat men niet kent en iets mystiekst heeft. Men betreed als het waren een heiligdom.

Foto: Anita Gangemi - Scheel

Boven in de kap bewonderen ze het mechaniek. Een van de dames, zo weet ik inmiddels, heeft net een baan bij een ingenieurs bureau in Brazilië en is dan ook zeer geïnterresseerd in de overvloed aan constructiewerken die in de molen goed zichtbaar zijn. Niet dat het me waarschijnlijk lijkt dat ze een studie als ingenieur gedaan zou hebben. Daar lijkt ze me nog te jong voor.
        Dan klinkt een heftig getik en even denk ik dat het de molenaar is die vanaf de stelling een sein geeft dat hij de molen gaat laten draaien. Dat doet hij normaal door even aan de wipstok te trekken en daarmee de hefbalk van de rem op en neer laat gaan. Tegen de dames echter, die er van geschrokken zijn, zeg ik dat ik denk dat de molen gaat draaien en verzoek ze weg te gaan staan van de gevaarlijke delen. Ik heb er schik in ze zo even in afwachting met spanning te laten staan alvorens ik zeg dat het vals alarm is. Ze halen opgelucht adem en willen graag een etage lager gaan. Daar krijgen ze nog het een en ander uitgelegd en vooral ook het beloofde verhaal over klompen waar ze al eerder naar hadden gevraagd. Dit is een verhaal dat het altijd goed doet bij de gasten. Ze zijn steeds weer verbaasd te horen dat klompen ook vandaag de dag nog worden gedragen door boeren en andersoortige lieden en waarom ze zo praktisch zijn voor hen. Dat er voor verschillende gelegenheden verschillende kleuren klompen worden gedragen en waarom een boerendans is zo als die is.
        Weer een etage lager krijgen ze de zogenaamde Rembrandtpresentatie. Een diapresentatie met levensgrote beelden van personages die een belangrijke rol spelen in het leven van de grote schilder en vanuit het donker stuk voor stuk belicht in het verhaal. Hier blijf ik zelf niet bij. Dat is niet nodig. Ik ga naar de kassa om de entreeprijs voor de dames af te rekenen.
 

Molenaars
Een van de molenaars wist al dat zo'n trip naar de molen als privé begeleider er mogelijk aan zou komen. Hij is aan het werk bij de nieuwe aanbouw en ik ga hem even gedag zeggen. Hij is lichtelijk verbaasd dat dit al zo snel na zijn ontmoeting met mijnheer O. geschiedt. Hij mocht mijnheer O. helemaal niet, vond het een rare snuiter die iets te snel allerlei kritiek had op de promotie die de molen ondernam. Gelijk kreeg hij van me.
        De andere molenaar wist nog van niets. Terwijl de dames nog bij de Rembrandt presentatie zitten leg ik hem uit wat hier aan de hand is. Hij is hogelijk verbaast dat er mensen zijn die het geld er voor over hebben zo begeleid te worden. Te meer, daar het hier om jonge dames gaat. Nu moet ik zeggen dat ook ik wel ben gaan nadenken over wat de molen doet om gasten te trekken en wat het oplevert en draaiende houd. Daar valt volgens mij ook wel meer uit te halen. Nu draait de molen vooral op gasten met een hotelplanpas en natuurlijk de souvenir verkoop. De normale entree is drie Euro maar iedere bezoeker die met die hotelplanpas komt levert aanzienlijk minder op. Als men bedenkt dat iedere bezoeker een zeer verzorgde rondleiding krijgt van een enthousiaste vrijwilliger die een goed verhaal heeft en dat afzet tegen bijvoorbeeld een grachtentocht met een boot, dan is het mij wel duidelijk dat de molen zichzelf onderschattend opstelt. Men zou gewoon de entreeprijs gelijk moeten zetten met dat van een boottrip en dus moeten verdubbelen. En dan nog krijgen mensen onevenredig positief waar voor hun geld. Dit blijkt ook uit de reacties in gastenboek die onverminderd zeer complimenteus zijn. De gids op een rondvaartboot zit gewoon en riedel af te draaien waaruit reeds de verveling spreekt en eigenlijk irritant is, terwijl in de molen de vrijwilligersbasis van de rondleiders een garantie is dat men dit alleen wil doen zolang het leuk blijft en dat enthousiasme ook wordt uitgestraald. Mijn inziens zou men de hoge kwaliteit van een bezoek aan de molen iets meer mogen uitbuiten en actief trips moeten organiseren voor groepen en daar een leuke cent aan kunnen verdienen die ervoor kan zorgen dat de molen goed kan draaien en men kan investeren in extra's en zeker ook meer vrijwilligers kan aantrekken omdat er dan toch een bescheiden vergoeding als extra blijk van waardering gegeven kan worden.

Souvenirs
Na de Rembrandt presentatie krijgen de dames nog een video te zien. Deze laat alle aspecten zien van de molen in draaiende toestand en wat de molenaar zoal moet doen om de molen te laten draaien. Dan is het tijd voor de souvenirkraam en leven ze zich uit met het overleggen welke spulletjes ze zullen kopen. Ze schaffen voor zo'n twintig Euro molen-prularia aan. Hier moet natuurlijk opgemerkt worden dat wat voor mij prularia is voor hen betekenisvolle herinneringen zijn van dit bezoek aan de molen. Ik mag concluderen dat deze begeleiding geslaagd is.

Terug
We lopen door het dorp Oud-Sloten terug naar de tram. Halverwege komen we de rode kater weer tegen die ons wederom al slijmend voor een aai begroet en zien een man water halen bij de dorpspomp. Ik wist dat de pomp nog altijd werkte. Nu zie ik het met eigen ogen dat deze ook daadwerkelijk gebruikt wordt. Ook de dames staan met verbazing te kijken hoe de man een emmer water haalt.

We zijn mooi op tijd om de tram terug te nemen. Op deze terugweg zijn de dames vooral met elkaar bezig en hou ik me afzijdig. Wel houd ik het allemaal goed in de gaten. Ik voel me nog steeds bewaker van de goede orde.
        Als we halverwege zijn vraagt een van hen wat de onkosten zijn. Dat weet ze donders goed. Dat is al afgesproken met mijnheer O. Ondanks dat het om praktisch niets gaat willen de dames blijkbaar toch nog kijken of het voor minder kan of zijn ze vertwijfeld dat zo'n VIP behandeling slechts zo weinig kost. Ik zeg haar wat het zijn moet en krijg dat meteen in mijn hand gedrukt. Nu weet ik wel dat dit voor hen een behoorlijk bedrag zou kunnen zijn om uit te geven voor een excursie maar, als je het hebt moet je het uitgeven lijk me zo. Zeker gezien het feit dat ik alles uit de kast had gehaald om ze te bedienen met hun velen vragen en ik ze met egards heb begeleid en niet te vergeten bereid was mijn pistool voor ze te trekken, hoewel ze niet wisten dat ik er een had. Dan nog, een op zijn minst klein gebaar was mooi geweest als extra blijk van waardering. Dat ze hebben genoten van deze trip was meervoudig duidelijk gedurende het gebeuren. Ook viel op dat ze geen idee hadden met wie ze op stap waren. Niet dat ik de behoefte zo nodig had om ze dit te vertellen maar, ze hebben er ook niet naar gevraagd. Ze leken gewoon van het idee uit te gaan dat gidsen mijn beroep is en aldus een diender voor hun zaak. Eigenlijk vind ik dit impliciet wel een compliment. Hier is dan het bewijs dat deze jongen, die het nodige in zijn leven heeft gedaan en in bepaalde segmenten van het leven zich kan beroepen op een zeker maten van aanzien, zich blijkbaar goed inleeft in de rol van een soort steward, butler, bodyguard en een nederige doch tevens flamboyante gids te zijn. Ik moet eerlijk zeggen dat ik met groot genoegen mijn rol speel, al komt het me soms vervreemdend over en vraag ik mij af waar ik nu weer in verzeild ben geraakt. Dit zijn allemaal gedachten uit de binnenwereld en die komen als een stroom van diaree die nooit ophouden zal.

We stappen uit op de Nieuwezijds voorburgwal en lopen richting hotel. Op de kop van het Damrak nemen we afscheid. Ze willen nog even gaan winkelen alvorens naar Schiphol te vertrekken. Ze bedanken me hartelijk voor de trip en ik zeg dat het me een genoegen was ze te gidsen.

Einde en Mijnheer O.
Ik ontsluit mijn fiets en bel mijnheer O. om te melden dat alles goed is verlopen. Hij bevindt zich op een bankje op het Damrak bij het Victoria hotel. We spreken af dat ik even voorbij kom om de zaak te evalueren en hem ook een deel van de schamele opbrengst te geven. Als ik al lopend met mijn fiets aankom zie ik hem een aantal toeristen aanspreken en denk: mijn God! moet dat zo: als een tijger die zijn prooi bespringt! Kan dat nou niet wat eleganter?
        Ik schud mijnheer O. de hand en rapporteer. Ik wil hem van de netto opbrengst van 35 Euro er 15 geven en meld dat dit natuurlijk niet lucratief is voor vier uur intensief werk. Hier moeten we eens even over praten. We hadden aan de telefoon afgesproken dat de onkosten van zijn 20 Euro af zouden gaan wat er op neer komt dat hij 5 Euro zou krijgen. Omdat dit een experiment is waarbij geld niet van belang is, stel ik hen voor om 15 Euro te nemen. Hij vind ook dat dit een experiment is en zegt dat een tientje voldoende is. Ik nodig hem uit om op mijn kosten koffie te gaan drinken in het Victoria hotel en zaken verder door te spreken.
        Tijdens dit gesprek valt het me weer op hoe ongelooflijk gecompliceerd het is om met mijnheer O. te communiceren. Hij heeft steeds de neiging om uit te wijden over zaken die niet van mijn gading zijn. Hij poogt mij actief te betrekken in zijn ambities en denkproces hierin. Dit is iets wat ik helemaal niet wil. Het geeft me het gevoel dat er een bloedzuiger aan me kleeft. Zoals ik inmiddels al weet moet met mijnheer O. ongekend hard omgegaan worden. Het is van belang om direct de eigen gevoelens en mening te uiten met een welbespraakte en op eigen autoriteit staande mening. Van toegeven uit vriendelijkheid om van daaruit een langere termijngedachten te ontwikkelen en iets te bereiken is hier geen spraken. Ik denk: dit is een hopeloos geval waar ik me eigenlijk verre van moet houden en mij niet moet lenen om diensten voor te verrichten. De kans is te groot dat ik in een soort van complot verzeild raak dat mijn integriteit op gênante wijze op de proef zal stellen. Dat neemt niet weg dat dit een zeer enerverend experiment was en lieden zoals mijnheer O. hier een belangrijke rol in spelen. Ik had dit niet willen missen.
        

Reacties op deze artikelen serie kunnen gezonden worden naar: marcmarc@xs4all.nl in het Nederlands, Engels of het Duits (In het Frans, Spaans, Italiaans, Deens of Russisch alleen voor korte reacties)