De Nederlandse kunstenaar & ontwerper Marc Marc verhaalt in deze rubriek zijn ervaringen met Moskou sinds 1989. Hij geeft zijn persoonlijke ervaringen en kijk op het leven in Moskou.
Russisch Engels spreken.
Januuari 2005
Uit: "Nooit meer" - Marc Marc - Deel 7 12.01.2005
Als wij na ons bezoek aan Ira weer terug zijn in het atelier hebben we de rest van de avond voor onszelf. Sergey gaat eens aan een telefoonsessie beginnen om de contacten te onderhouden en ik zak in een grote fauteuil die duidelijk een lange historie kent. Ach, dat schrijven is een wereld op zichzelf. Je raakt er langzaam aan verslaafd. Na een dag van indrukken; vol van gedachten, is het heerlijk om weg te zakken in een zetel die het lijf omhelst wat maakt dat men zich in een veilige haven waant in een stad vol van gevaren. Even terug trekken in een sfeer die een en al huiselijkheid uitstraalt - al is de entourage waarschijnlijk voor de meeste niet van enige gading, want omhelst alle tekenen van materiele armoedigheid. Aan de linkerkant een stalen deur die ieder moment open kan gaan en een verrassing tevoorschijn laat toveren. Aan de rechterzijde een sereen glas vol van alcolholgeneugden om de stemming dieper te laten inwerken. Recht van voren een grote spiegel waar een zittende man is te zien die aan het schrijven is en af en toe opkijkt om zijn eigen blik te ontmoeten met een glimlach waar een narcistische voldoening uitstraalt.
Soms wordt de regelmaat van het in een stroom van verzonken zijn in dit plezier onderbroken door Sergey die melding maakt van een gedachte die hem overkomt. Het gebeurt niet vaak dat hij komt met een bespiegeling of een diepere vraag aangaande mijn persoon. Tijdens mijn bezoeken aan Moskou leven wij met elkaar, doen alles met elkaar ter grotere glorie van ons succes als kunstenaars in een wereld die vaak vijandig gestemd lijkt naar ons. Wij overwinnen iedere keer weer door samen te werken om de demonen die ons allen afhouden van te genieten van het werkelijke leven te bestrijden met schijbaar volstrekt overbodige zaken die pas gemist worden als we ons even koest houden.
Het wonderlijke is dat we in al die jaren dat we samen optrekken nog nooit enige concurentie hebben gekend dat zich zou kunnen vertalen als jalouzie, met, als het wel zo was, alle nare gevolgen van dien. Wat leeft is het gevoel van de aanvulling van de ander die het eigen gemis draagbaar maakt en aldus het niet nodig is om in een dwangmatige verhouding tot elkaar te staan. Wat ik niet kan doet hij en wat hij niet kan doe ik en daar waar we elkaar overlappen geldt het spreekwoordelijke 1+1=4. Zo'n situatie maakt het makkelijk thuisvoelen in de wetenschap dat alles dat men doet wordt geaccepteerd en aan mee gewerkt door de ander, ook al wordt het niet direct begrepen.
Sergey legt mij een probleem voor waar hij naar zeggen meerdere keren mee is geconfronteerd. "Het gebeurt", zo vangt hij aan het probleem uit te leggen met een verlegen blik waaruit schaamte spreekt het naar voren te brengen. "Het gebeurt dat mensen aan mij vragen of jij eigenlijk wel goed Engels kunt spreken." Ik ben verrast en vermaakt door de wijze hoe het gebracht wordt en nog een belofte lijkt in te houden spannend te worden, doch ik begrijp tevens dat het hier een gewichtige zaak gaat die in hem huist. Ik knik met aandacht hem welwillend toe om te laten blijken dat ik een en al oor ben om mij bezig te houden dit probleem uit de weg te nemen. "Men zegt mij, dat jij Engels spreekt zoals Russen dat doen en twijfelen daardoor aan jouw echtheid". Met deze echtheid bedoeld hij overduidelijk of ik wel werkelijk die kunstenaar uit Nederland ben en niet een Rus die zich voordoet een Hollander te wezen en expres slecht Engels aan het spreken is om de zaak te neppen. "Ik weet dat je zo praat omdat je wil dat ik je kan begrijpen, maar zou je morgen bij de bespreking met Burda echt Engels willen spreken?". Het is waar, met hem heb ik door de jaren heen een taal ontwikkeld die men geen Russisch noch Engels mag noemen. Het is een soort van Esparanto van het Engels met een Russische slag die sterk neigt naar hoe Russen Engels spreken. Ik heb geleerd dat Russen die Engels zijn gaan leren bepaalde Engelse zinsconstructies niet begrijpen en ben derhalve Engels gaan praten in tegemoetkomede zinsconstructies. Later, toen ik beter Russisch ging praten ben ik de twee talen volledig door elkaar gaan gooien opdat ik begrijpbaar zou zijn. Dit is uitgemond in een volledig adaptie van mijn Engels naar het Russisch toe zodra ik een Rus ook maar ruik. Ik zelf vind het wel een charme hebben, doch Sergey denk er blijkbaar anders over in de context waarin hij mij nu graag wil zien in presentatie en positie. Het gebeurt niet vaak dat Sergey mij vraagt iets te doen wat eenduidig uitgesproken is dus ga ik ervan uit dat hij dat in zijn plan mij te brengen bij Burda, waar mijn expositie los moet komen, er een groot belang aan toekent. "Ik beloof je", zeg ik hem, een zekere voorpret voelende: "dat ik mijn beste Engels en Duits zal opzetten. Voor mijzelf zie ik het punt niet zo, maar als er jouw zoveel aan gelegen is zal ik mijn best doen. Echt garanderen kan ik het niet. Ik word te makkelijk beïnvloed in taal door een vreemde taalomgeving waarin ik mij op zo'n moment in bevind". Sergey zegt: "Morgen ontmoeten we Xania, een van de hoofdmanagers van Burda. Zij spreekt erg goed Engels en ik wil dat je niet onderdoet."
Toen ik Sergey leerde kennen sprak hij nauwelijks een woord Engels en ik slechts drie woorden Russisch (Ja, Nee en Proost). Hoe we het voor elkaar hebben gekregen om zonder het instrument van de de taal zo snel bevriend te raken kan enkel verklaard worden door de aanwezigheid van een overompelende sensatie van nieuwsgieringheid die men ook kent als er verliefdheid in het spel is; het intuitieve gevoel dat inslaat als een bom waar de ratio niet tegen op gewassen is en de streng bewaakte toegang tot de onvoorwaardelijke overgave opent doordat het de beveiligingsprotocollen weet te omzeilen. Het zijn zeldzame momenten. Soms heb ik er de pest in dat Sergey geen vrouw is.
Als ik naar Rusland aan het reizen ga; het vliegtuig instap dan, gaan bepaalde luikjes in mijn ziel dicht en openen andere zich. Ik heb altijd het gevoel dat ik dan meer ben wie ik graag ben: degene waar ik me meer in herken in het diepst van mijn binnenste. Dat heeft niet enkel een effect op mijn hele gevoelshuishouding, maar ook op de wijze waarmee ik me uitdruk in taal. Logisch, als men het gebruik van de taal die men bezigt ziet als een afspiegeling van wat leeft in het innerlijke. Door de jaren heen heeft die taaluiting, in het bijzonder de aanpassing aan Sergey, voor een wat vreemdsoortig taalgebruik geleid. Als ik Engels spreek - wat soms nodig is - denk ik dat Sergey gelijk heeft: het is een kromme vorm die krom is omdat het Russische constructies met Engelse woorden worden uitgesproken. Los nog van het feit dat de intonatie en melodie in het geheel niet meer Engels is, maar eerder Russisch. Als mijn Engels nu met een Nederlands accent gesproken zou worden had Sergey er wel vrede mee kunnen hebben. Het lijkt erop dat het probleem er uit bestaat dat ik teveel gerussificieerd overkom en daardoor aan kracht verlies in zijn ogen. Ik vind het daarintegen wel leuk als ik ergens kom en mij gedraag in de geest van mijn Russische zoektocht en gezien te wordt als iemand die behoort tot een inwoner van de Russische federatie komend uit een uithoek daarvan en op bezoek is in Moskou. Ik ben een buitenlander c.q. buitenstaander, maar ook weer niet. Ik voel mij als een vreemdeling thuis.
De Moskouwse projecten zijn te bezichtigen op (English and Russian):
www.xs4all.nl/~marcmarc/moscow/
Reacties op deze artikelen serie kunnen gezonden worden naar: 
Contact
