De Nederlandse kunstenaar & ontwerper Marc Marc verhaalt in deze rubriek zijn ervaringen met Moskou sinds 1989. Hij geeft zijn persoonlijke kijk op het Moskouwse leven.
Verzadiging
Oktober 2000
Russische pop
Gek op Russische populaire muziek ben ik. Van een type waar ik in het westen nooit van hield. Op een of andere wijze vind ik de Russische lalala wel leuk. In 1990, legde ik mijn eerste bezoek af aan de grote platenzaak aan de Nieuwe Arbat. Ik keek er rond naar al die platen van het label Melodia, maar wist niet wat ik kopen moest omdat de namen van de bands me niets zeiden. Niet echt een probleem zo bleek, want omdat ik uit een valuta-land kwam, waren voor mij de prijzen dusdanig laag dat ik wel een gokje wagen kon.
Het winkelmeisje vroeg me wat ik wilde. In eerste instantie moest ik haar het antwoordt schuldig blijven en keek ik haar verstomd aan. Ze reageerde met een kriegelige blik. Vervolgens ben ik gewoon gaan wijzen naar die hoezen die er aantrekkelijk uitzagen. Ik zie het nog voor me: van linksboven aan de uitstalling beginnend - de stugheid waarmee zij begon mij te bedienen en haar groeiende verbazing naarmate ik richting rechtsonder opschoof in mijn blijkbaar niet logische selectie. Dik 50 platen, voor minder als een gulden per stuk, lagen vervolgens voor mij klaar - te wachten totdat ik ze met het kassabonnentje zou komen ophalen. Betalend aan de kassa ontmoet ik een verbaasd gezicht om het bedrag dat ik afrekenen moet. Volgens mij zouden Russen toch al beetje gewend moeten zijn aan het feit dat westerlingen zoals ik, zonder rijk te hoeven zijn, nu eenmaal veel Russsisch geld te besteden hebben. Maar nee! Blijkbaar geven al die westerlingen hun geld vooral uit in dure hotels en klubs - niet in deze platenzaak.
Ik geloof dat dit de eerste keer is geweest dat ik voelde dat geld gelukkig maken kon. Niet vanwege het voor Russen grote bedrag dat ik uitgaf maar meer omdat ik voor het eerst iets kopen kon wat mij aan het hart lag in een verzadigende hoeveelheid. Dat geld niet gelukkig maakt is niet voor niets een gezegde dat steeds weer naar voren komt als men mensen hoort die er veel van hebben. Teveel dan dus - meer dan men aankan blijkbaar, want geld maakt wel degelijk gelukkig indien het niet het geld zelf is waar men zich op concentreert, maar hoe men er een wens mee kan vervullen - hoe groot of klein die ook zijn mag.
Sinds ik die platen heb draai ik geen andere muziek meer dan Russische. Inmiddels telt mijn collectie ook zo'n 150 audio-cassettes en draai ik voor mijn gevoel sinds heugenis deze muziek. Ik hou mezelf voor dat het goed is om de taal te leren, maar eerlijk gezegd lijkt dit niet erg effectief te zijn. Hoewel de klank van de Russische taal; het gevoel dat in de woorden ligt en de melodie van de klanken wel sterk bezit van me hebben genomen, tast ik na al die tijd nog steeds in het duister over wat men nu precies woordelijk zingt en klinkt het nog steeds allemaal exotisch. Wellicht blijft het daarom wel boeiend en kan ik berusten in de verwachting dat ik het Russisch nooit echt zal verstaan - troost ik mij met de gedachte dat verstaan en begrijpen niet noodzakelijkerwijs hetzelfde zijn.
Gelukkig meisje
Het gebeurde een aantal jaar geleden dat ik het genoegen van verzadiging aan een alleraardigst meisje kon laten smaken. Met mijn liefje Svetlana en haar dochtertje Sasja had ik uitgebreid de zalen van het Tretjakovkski Museum bezocht alvorens we ons naar de kantine begaven.
Samen met Sasja staand voor de uitstalling van al het lekkers dat te koop was zag ik haar in conflict over wat ze nu kiezen moest, want echt goedkoop was het ook voor mij niet en ze was al zo verblijd dat ze iets nemen mocht. Na haar eerste keus vroeg ik wat ze nog meer zou willen en met twijfel, maar toch gretig, wees ze nog iets aan. Dit herhaalde zich een aantal malen totdat ze een tafel vol had aan lekkers enkel voor haar alleen. Sveta en ik hielden het bescheiden en hebben toegezien hoe Sasja poogde dit alles naar binnen te werken. Halverwege het zesde gebakje keek ze op naar mij en slaakte een zucht van verlichting. Ik geloof dat ik zelden zo een blik van voldoening heb mogen aanschouwen en tevreden dacht ik aan mijn eerste bezoek aan die platenzaak waarbij mij hetzelfde kinderlijke genot ten deel was gevallen.
Discotheek Pervomaiskaja
Één metro-station van Svetalana vandaan - Pervomaiskaja - is de bioscoop omgebouwd tot een weekeinddiscotheek voor dansgrage lieden van boven de dertig. Met Sveta en haar hartsvriendin Vera gaan we op een vrijdagavond eens kijken wat daar te doen is.
Alleen al er naar toe gaan vind ik een genoegen omdat het december is en er een flink pak sneeuw op ons pad ligt. Dit maakt dat het niet allemaal vanzelf gaat, want het is koud en moeizaam lopen door de sneeuw. De beloning van het aankomen is al een gebeurtenis op zichzelf.
Na een entreeprijs betaald te hebben van 25 roebel (2 gulden) per persoon dalen we de trap af naar de garderobe waarnaast de eigelijk discotheek is gelegen. Het lijkt me dat eens - in de gloriejaren van het bioscoopbezoek - de hele ruimte een garderobe geweest moet zijn, maar omdat er nu zo goed als niemand meer naar deze bioscoop komt om een film te kijken heeft men besloten dat er ruimte is voor een discotheek.
De winterkleding wordt afgegeven waarna we ons tussen de evenzo luchtig geklede menigte begeven met velen dansparen op de dansvloer. Er staat een band op het podium die populaire pop speelt. Erg dansbaar en de stemming is fantastisch. Een discotheek waar jan en alleman naar toe komt - goed verzorgd en van alle leeftijden boven de dertig.
Sveta en ik dansen samen de sterren van de hemel met om ons heen een publiek dat uitnodigd om plezier te hebben. Een zeer oude heer vraagt mijn Svetlana ten dans. Zijn glunderende ogen tijdens zijn dans met de aan mij toe behorende Russische schoone dame zien maken mij net zo gelukkig als hem.
Ik proef in de hele sfeer ook iets wat ik voel als ik naar de Sovjet films kijk. Gelukkige mensen zonder opsmuk, doch voor Nederlandse begrippen wel met een bepaalde theatraliteit - zonder het zelf waarschijnlijk zo te ervaren, doch eerlijk en zonder overdreven pretenties. In die oude films was natuurlijk het propaganda-aspect altijd aanwezig: van hoe geweldig het wel niet was om Rus (Communist) te zijn - op vele manieren steeds uitgedragen en natuurlijk bezijden de waarheid. Doch: een ding uit die films is in ieder geval waar. Als men ziet hoe deze mensen zich hier vermaken en tot elkaar verhouden dan spreekt er een ongekende gemoedelijkheid uit die dwingt hier zelf volledig in op te gaan.
Rijkdom
Ik hoor men hier in Nederland al piepen. Mijn indruk over deze discotheekavond zal ongetwijfeld kritiek op leveren van Russen die hun land verlaten hebben om elders naar hun mening of wens een 'beter' bestaan op te bouwen. Ik vraag mij nu al jaren lang af, zonder precies te weten wat het antwoordt is, wat hen bezielt om zoveel 'rijkdom' achter zich te laten - uit te wisselen voor iets dat in mijn ogen slechts een illusie is. Zoveel klaagzangen van export-russen, die Moskou bezoeken, over de Russische levenswijze - Russen die hier in Amsterdam schijnbaar hun draai gevonden hebben. Het is fascinerend hoe mijn positivisme omtrent de Russische levenswijze en cultuur zich verhoudt tot het negativisme van hen die er vandaan komen - dit ontvlucht zijn en nu tot mijn stadsgenoten behoren in Amsterdam. Het Amsterdam dat een specifieke hardheid kent in het bestaan op het vlak van communicatie tussen mensen op basaal niveau; een harde humor vereist om tot elkaar te komen. Laat me niet lachen! Amsterdam, Parijs, London, Berlijn, New York - Nederland, Frankrijk, Duitsland, Amerika en noem maar op. Het is niet beter. Sterker nog: het is er slechter dan in Moskou. Het zijn vooral de Russen zelf die dit niet in de gaten lijken te hebben - vandaag de dag niet lijken te willen beseffen dat wat zij daar hebben wij hier in het westen reeds zijn kwijt geraakt en oh zo graag terug zouden willen hebben: intimiteit.
Er lijkt een correlatie te bestaan tussen het prakizeren van de 'noodzakelijkheid van de ander' en het materiele & maatschappelijke welstandsniveau. In een luxe-maatschappij als de westerse zijn intimi tot een wegwerpartikel verworden als gevolg van een vermeende onafhankelijkheid dank zij materiële welstand en het gejaag op nóg meer - hierbij over het hoofd ziende dat er belangrijker dingen in het leven zijn dan het streven naar maatschappelijke status en geld.
Ik wil geen zaken recht praten die krom zijn uit een motief van het bewaren van de positief contactuele waarden tussen mensen in slechte omstandigheden, maar ik constateer slechts het negatief effect van materiële rijkdom. Iets wat ik door de jaren heen langzaam aan ook in Moskou zie gebeuren bij hen die ééns de tijd hadden voor hun vrienden. Todat het hen materieel beter ging.
De Moskouwse projecten zijn te bezichtigen op (English and Russian):
www.xs4all.nl/~marcmarc/moscow/
Reacties op deze artikelen serie kunnen gezonden worden naar: 
Contact
