De Nederlandse kunstenaar & ontwerper Marc Marc verhaalt in deze rubriek zijn ervaringen met Moskou sinds 1989. Hij geeft zijn persoonlijke kijk op het Moskouwse leven.
Sentimenten
October 2000
Metropool
Het is voor het eerst in al die jaren dat ik in Moskou ben in de maand oktober. Gisteren was een onwaarschijnlijk mooie zomerachtige dag. Met Svetlana wandel ik ergens in de buurt van het metrostation Sjolkovskaja. Een van de dingen die ik zo mooi vind aan deze stad is dat er zelfs in wat wij arme wijken zouden noemen overal bomen, plantsoenen en kinderspeeltuintjes zijn. In Amsterdam is de hoeveelheid groenvoorziening rond de woningen welhaast recht evenredig met de sjiek van de buurt. In Amsterdam Centrum, waar ik woon, hebben alle mensen die op de begane grond wonen een achtertuin. In Moskou heeft geloof ik bijna niemand een eigen tuin, maar daar staat tegenover dat iedereen gezamenlijk over een hele grote beschikt die zich uitstrekt over de gehele stad.
Wat is nu meer vrijheid: Het vrij kunnen vertoeven in die paar meter exclusief eigen tuin en verder beperkt te zijn tot een paar publiekelijke parken of het vrij kunnen kiezen uit de velen gemeenschappelijke groenplaatsen die zich direct in de buurt bevinden plus ook nog eens de beschikking te hebben over de publiekelijke parken? Voor mij is dat wel duidelijk en mogen ze in Amsterdam direct het privaatbezit van tuinen afschaffen en alles publiekelijk gaan maken zoals hier in Moskou.
Sveta en ik strijken neer in een van die 'tuintjes' naast twee omaatjes die aan het genieten zijn van de weldadige zon. Op andere bankjes zitten moeders die hun kinderen aan het uitlaten zijn bij de speelplaats of hun met kerstmis verwekte kinderen wiegen. Een fris gewassen huiskat komt bij ons op bezoek om kopjes te geven en samen genieten we van simpele dingen in een bijna dorpachtige entourage terwijl even verderop het rauwe stadse leven zich buiten ons om voltrekt. Moskou is eigenlijk één grote verzameling van duizenden woonerven verbonden door metropole aders.
Park Sakolniekie
S' nachts slaat het weer om en hangt er de volgende dag een grijze kap waar een constante motregen uitvalt. Toch gaan we samen zoals beloofd met de meisjes Sasja en Irisja naar het park Sakolniekie waar ondanks het troosteloze weer veel mensen rondscharrelen. Op de dansplaats wordt druk gewalst door vele bejaarde paartjes die zich helemaal niet storen aan het slechte weer en hun jeugd lijken te willen herleven.
Alle attracties zijn in werking. Vreemd, want zo goed als niemand maakt er onder deze weersomstandigheden gebruik van. Toen ik het park, op een prachtige zonnige winterdag in december bezocht, werkte er bijna niets terwijl het er zwart zag van de mensen die op zoek waren naar wat vertier. Ik geloof dat ik de principes die hier aan te grondslag liggen nog niet helemaal begrijp.
Niet alleen ik bevindt me in dit park als onder een droom van genegenheid. Ook velen anderen hebben een warm contact met elkaar en voelen aan als zijnde broeders en zusters. Als ik met mijn Svetlana innig arm in arm door dit park loop ontmoet ik de blikken van andere stelletjes en is er een wederzijds stilzwijgend begrip. Alles lijkt een gemeenschappelijke en liefdevolle sfeer uit te stralen.
We bezoeken een 'tentoonstelling' van tropische spinnen en ander ongedierte. 90 Roebel moet ik voor de entree voor ons vieren betalen. Geen geld dacht ik, maar daar dacht ik anders over toen ik het gebodene gezien had. In een klein vertrek staan een paar glazen kooitjes met wat spinnen, een tweetal lamme schildpadden en stel versteende hagedissen. Voorts hangen er aan de wand tropische vlinders opgeprikt en kunnen we desgewenst aanvullende informatie krijgen van een oplettende dame die ons ook corrigeert als we afwijken van het uitgezette loopplan. Ondanks dit zwakke aanbod is het kamertje propvol met mensen en kijkt iedereen vooral geboeid naar de roerloze grote spinnen. Eindelijk gebeurt er wat en kijken de meisjes met gespeeld afgrijzen dat gepaard gaat met veel gegiechel hoe een hagedis een kakkerlak verslindt.
Nu het echt is gaan regenen gaan we naar het grote café-restaurant in het park. Daar krijgen de meisjes een bakje patat en salade. Duur en van een beschamende prijs / kwaliteit verhouding. Ondanks dat ik er plezier in heb dat de meisjes genieten van hun ondermaatse McDonald's maaltje kan ik de herinneringen aan betere tijden, welke ik niet eens zo lang geleden heb meegemaakt in dit park, niet onderdrukken. Het doet me jammerlijk aan, want er gaat zoveel verloren voor de Moskovieten die het niet breed hebben. In het roemruchte Gorki en Izmailiski park is hetzelfde aan de hand zij het dat het Gorki park nog wel wat te bieden heeft, doch geheel onbetaalbaar is geworden voor de doorsnee Moskoviet. Het betekent dat voor velen de charme van een parkbezoek beperkt blijft tot een wandeling.
Tweedeling
Het verschil tussen arm en rijk heeft in Moskou de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen en begint schrijnende proporties aan te nemen. Moskou is hierdoor een derde wereld stad geworden; alles is er te krijgen, maar slechts voor weinige te koop. Ik hield dan toch meer van het Moskou waar niets te krijgen was, maar omdat bijna iedereen hier last van had er ruimte werd geschapen voor de meer wezenlijke zaken van het leven waar de meeste mensen van mochten genieten - al waren deze nog zo simpel. Toen ik tien jaar geleden mijn eerste bezoeken aflegde aan deze stad viel het op dat er zoveel mensen naar de musea, parken en culturele evenementen gingen. Het argument dat er verder ook niets anders te doen was vond ik eigenlijk alleen ten voordelen. En nu komen al die mensen ook hier niet meer naar toe, want onbetaalbaar geworden. Triest.
Moskou is een potsierlijke stad aan het worden waar primaten in kostuum de dienst uit maken en zich - zoals een Nederlands spreekwoord zegt" 'zo trots als een aap' laten rond rijden in een grote zwarte en duivelse Mercedes - al lavend aan een mobiele telefoon op telegramtoon oerklanken uitstotend voor de volgende miljoenen dollars.
Moskou. De stad waar nu de verkeerde mensen kunnen beschikken over de schoonheid die een cultuur voort kan brengen en deze mogelijkheden slechts aanwenden kunnen voor het maken van goede sier zonder te weten waar het werkelijk om gaat. Waar de gewone mensen die het typisch nadrukkelijke Sovjet cultuuronderwijs hebben genoten afgesloten raken van dit alles - net nu het pas echt interessant begint te worden.
Centrale huis voor Kunstenaars
Een of meerdere bezoeken aan het Centrale huis voor Kunstenaars behoort al sinds heugenis tot een van mijn vaste gewoontes. Het is altijd weer spannend om te gaan kijken voor welke verrassingen men aldaar kan komen te staan.
In tegenstelling tot de vele bezoeken in alle andere jaren kan ik nu voor het eerst, en niet zonder gespeelde trots, aan de dame van de garderobe melding maken dat het ophang-lusje van mijn jas in orde is. Met grote instemming over dit heugelijke feit wordt mijn jas in ontvangst genomen. Ze kennen me inmiddels, want Sergejy stelde me altijd weer opnieuw voor als ze begonnen te mekkeren over dat kapotte lusje. Met een zich alsmaar herhalende rite onder een vaste rolverdeling speelde we dan het spel in de onderhandeling voor het vragen van vergiffenis en natuurlijk de prijs voor de hanger die extra moest worden ingezet.
Het Centrale huis voor Kunstenaars kent zoveel expositiezalen dat er altijd wel iets te beleven is. Althans dat was altijd zo, maar dit heeft de afgelopen jaren wel zo zijn dieptepunten gekend. Het Volledig door-commercialiseren van dit aan geld gebrek lijdende grootse expo-huis voor kunstenaars heeft zijn tol geëist. Wie een zak geld meebracht - ongeacht de kwaliteit van het werk - kon er exposeren. De laatste tijd echter zijn er weer spannende exposities te zien die uitstijgen boven amateurisme en commerciële kitsch. Moderne en experimentele kunst van vooral buitenlandse origine - zwaar door overheidssubsidies van de desbetreffende landen gesteund. Vaak zijn de exposanten zelf aanwezig zodat er een praatje gemaakt kan worden over het werk. Dat is altijd boeiend en geeft inzicht in de zielsbewegingen van de kunstenaars.
Ontmoeting
Een gezelschap van 10 man; een ontmoeting in het atelier van Sergejy Maljoutin, de Moskouwse kunstenaar die mij al voor tien jaar zijn gast laat zijn. Een gemêleerd gezelschap, deels werkzaam binnen de kunsten, politiek en zaken. Een van hen, een 'ministerie-man', begint over India te verhalen en zet zijn ervaringen in contrast met die hij aan Amerika heeft overgehouden. Van Amerika, of beter gezegd; van Amerikanen blijft niets heel. Dit tot grote bijval van de rest van het gezelschap dat inmiddels ook heeft ervaren dat Amerika niet het beloofde land is zoals ze voor een paar jaar geleden nog dachten. "Amerikanen zijn een onwerkelijk volk, niet echt van hart. Kortom: allemaal nep daar."
Met groot plezier volg ik de gesprekken, want ik ben die mening al sinds heugenis toegedaan en heb met lede ogen moeten toezien hoe 'de Russen' begonnen te zwijmelen bij het horen van het woord Amerika en aan hun eigen cultuur en levensvisie gingen twijfelen. Ik kan dus niet genoeg krijgen van deze renaissance ten aanzien van eigen cultuur. Ik ben tenslotte niet voor niets Oostwaarts in plaats van Westwaarts gegaan.
In de loop van de avond - de drank rijkelijk gevloeid - loopt het uit de hand. Eerst wordt de Russische cultuur dusdanig opgehemeld zodat hierna wel tegenstemmen moeten opdoemen. Een heftige discussie tussen de enige aanwezig dame en de ministerie-man die iets te ver doorschiet in zijn vaderlandsliefde lijkt bijna op handgemeen uit te draaien. Hij corrigeert net op tijd door een toeschietelijk gebaar te maken. Haar zijn handen toe te steken om er een te vangen en met een kus de zaak af te doen. Hij moet wel, want de rest van het gezelschap heeft reeds met vermanende blikken naar hem gekeken en met bijvallen wel duidelijk gemaakt dat zijn mening erg neigt naar een soort nationalisme waar ieder weldenkend mens geen behoefte meer aan heeft. Hij komt er echter niet van af met die handkus, want wordt onder een vuur van argumenten gelegd.
Ach, het wordt allemaal bijgelegd en een tijdje later is iedereen het vergeten en heeft het weer gezellig.
Eerste Winterlicht
Met een volledig blauwe hemel zover het oog rijkt loop ik met Sergejy op de boulevard. Nog niet alle bladeren zijn van de bomen, maar toch biedt het al een wijde blik met een perspectief waar schilders van smullen. In dit oude centrum worden de kleurig opgeschilderde panden gestreeld met het eerste winterlicht dat is doorgebroken. Ik popel nu al om weer in december terug te komen en naar ik hoop de strengste winter mee te maken aller tijden.
Dit verhaal werd gepubliceerd in het Nederlands en het Russisch op www.rus.nl
In het Nederlands ook in de gedrukte versie van het tijdschrift "RUS" (No 6/9 2002 pagina 46)
De Moskouwse projecten zijn te bezichtigen op (English and Russian):
www.xs4all.nl/~marcmarc/moscow/
Reacties op deze artikelen serie kunnen gezonden worden naar: 
Contact
