De Nederlandse kunstenaar & ontwerper Marc Marc verhaalt in deze rubriek zijn ervaringen met Moskou sinds 1989. Hij geeft zijn persoonlijke kijk op het Moskouwse leven.
Aura
Dec 1989
Net voor kerstmis in Moskou. Overal sneeuw en vorstelijk ontvangen door de goedlachse Moskouwse kunstenaar Sergey Maloetin.
Het atelier van Sergey waar ik verblijf is primitief ingericht: geen comfort, overal schilderijen en omgeven met een aura van creativiteit, gezelligheid en veel mensen die op bezoek komen. Dagelijks, in de late ochtenduren, komen de meisjes. Zij werken voor Sergey aan zijn schilderijen in de eindfase. Ze studeren aan de 'mode / tekenacademie' en zijn zeer behendig met het penseel. Sergey leert ze van alles over de toe te passen technieken, artistieke waarden en hangt verder de playboy uit. Hij weet ze ook wel uit te kiezen: allemaal van die mooie jonge en leuke meisjes. Sergey is een beginnend veertiger met de energie van een puber en duidelijk ook met een ontzettend vaderlijke zorg voor al zijn gasten. Een socialer iemand met ook zoveel verantwoordelijkheidsgevoel was ik nog nooit in mijn leven tegen gekomen. Ik mocht hem van het begin af aan en dat is altijd zo gebleven - tot op de dag van vandaag.
Medemensen collegae
Drie weken bracht ik zo door op zijn atelier. Iedere dag de velen gasten de hand schuddend, vertrouwd raken met die meisjes ondanks dat ik geen woord Russisch verstond en zij geen woord Engels spraken. Het niet woordelijk verstaan van de taal was geen enkel probleem. Het contact ging eenvoudigweg via de andere wegen die we tot onze beschikking hebben: lichaamstaal, oogcontact en de bereidheid om kennis te maken op een open wijze.
Iedere dag nam Sergey me mee naar collega-kunstenaars op atelier bezoek. We namen dan altijd eten en drank mee - een gewoonte die me sympathiek voorkwam en wat mij betreft ook in Nederland tot norm verheven mocht worden. Voor ons kon het ook makkelijk, want we waren beiden eigenlijk rijk als we onze valuta omrekende in de zwarte roebel koers. Het enige probleem leek om met al dat geld ook daadwerkelijk iets te kunnen kopen. Hier bleek Sergey een meester in te zijn: hij wist altijd waar iets te krijgen was wat van belang was om mee te nemen en kocht dan ook altijd meteen ruim in.
Winkels
Met grote verbazing leerde ik hoe het er in winkels aan toe ging: eerst in de rij om de kijken en te bestellen, dan in de kassarij om af te rekenen en vervolgens weer in de rij om het af te halen. In Nederland vond ik het vaak al vervelend om in de rij te staan voor de kassa en hier dan maar liefst drie keer of zelfs meer als bij verschillende secties iets gewenst was. Schokkend en zo inefficiënt, maar Sergey leek er geen enkel probleem mee te hebben. Hij maakte wel direct gebruik van mijn aanwezigheid om de efficiëntie op te voeren en instrueerde me om reeds in de kassarij te gaan staan terwijl hij in de kijk- of bestelrij ging staan. Dan schoof ik langzaam op en naarmate ik dichter bij mijn beurt kwam begon ik nerveus te worden, want Sergey was zo te zien nog lang niet klaar met wachten in zijn rij, doch kreeg hij het altijd voor elkaar om zich op tijd met zijn bestelling bij mij te voegen als ik bij de kassa aan de beurt was.
Tijd moet gebruikt worden. Dat kan natuurlijk op vele wijzen. Het wachten in een rij kan uiteindelijk heel nuttig gebruikt worden waardoor het niet meer uitmaakt dat men wachten moet. Een hele filosofische gedachten-boom kan opgezet worden, men kan gaan dromen of gewoon iemand voor of achter aanspreken om een gesprek.
Deze laatste mogelijkheid was een van de eerste dingen die me opvielen. Russen lijken ogenschijnlijk in het openbare leven niet in elkaar geïnteresseerd - zijn in mijn ogen nogal onbehouwen -, maar wanneer ze aangesproken worden met een vriendelijk blik zeer bereid tot een gesprek en gaat het er ineens veel gemoedelijker aan toe.
Sergey is hier goed in en als ik hem kort zou moeten omschrijven dan zou ik dit doen door te zeggen dat het iemand is die met een veel flair moeilijke situaties weet op te lossen en altijd de positieve kanten van de dingen weet te benadrukken ondanks alles. Een les in overleven - een kwaliteit die Russen blijkbaar in het algemeen genoodzaakt zijn geweest te ontwikkelen.
Met kerstmis en oud-en-nieuw-jaar gaf Sergey feestjes. Vele gasten in zijn oude atelier - een dolle boel. Sergey is een nadrukkelijke gangmaker en ondanks dat ik niets woordelijk begreep van de Russische taal, deed ik vrolijk mee.
Natuurlijk leerde ik een paar Russische woorden bij en wilde ik ook graag de taal echt begrijpen, maar dat dit niet eenvoudig was had ik meteen al door en troostte ik me met de gedachte dat het niet begrijpen van de taal via de woorden ook zo zijn voordelen kon hebben. Hoeveel conflicten vloeien tenslotte niet voort uit onenigheid die zich via het gesproken woord manifesteert?
Expositie
De expositie die Sergey met mij had gedacht bleek het nodige om handen te hebben. Een vertraging zogezegd. Dit wist ik al toen ik naar Moskou reisde. Ik was nu eenmaal reeds ingesteld om dit avontuur aan te gaan en was dus gegaan. Het grootste probleem was het drukwerk. Dit werd niet gedrukt omdat er geen papier voor handen zou zijn. We zouden een expositie hebben in het instituut voor 'de vrede' - in de hoofdstraat Prosjpekt Mira. Ik bezocht met Sergey de directrice om 'acte de presence' te geven en de expositieruimte te bekijken. Het contact met haar was in eerste instantie moeizaam. Ze had het volgens mij niet op 'vreemdelingen'. Nadat ik haar de "Rabotnik radio" band had laten beluisteren waarin geluidsfragmenten van Russische kosmonauten waren verwerkt en Sergey had uitgelegd wat die band betekende vond ze me ineens interessant. Blijkbaar had ik affectie met de Russische cultuur. Grootse plannen werden gesmeed. Niet alleen zouden er schilderijen worden tentoongesteld. Ook een geluidsinstallatie met bewegend geluid en een lezing zouden worden georganiseerd.
Enerverend
Samenvattend kan ik zeggen dat mijn drie weken Moskou enerverend waren. Veel vriendschap en liefde, veel contacten met medemensen; min of meer lotgenoten - collega kunstenaars en heb ik geleerd sterke drank - Wodka - te drinken als bindmiddel tot een belangrijk begin van acceptatie.
En wat betreft die Russische meisjes: Dat was een 'gevaarlijke' aangelegenheid. Die waren zeer innemend en moeilijk te weerstaan. Van zoveel populariteit werd ik achterdochtig en kreeg ik het gevoel voor hen als een deur naar het Westen te fungeren. Hier wilde ik mijn vingers niet aan branden.
De Moskouwse projecten zijn te bezichtigen op (English and Russian):
www.xs4all.nl/~marcmarc/moscow/
Reacties op deze artikelen serie kunnen gezonden worden naar: 
Contact
